Breve Historia do Deseño Gráfico en España

Con anterioridade ao invento da imprenta, os amanuenses españois destacáronse polas súas cualidades ilustrativas, proba das cales son os Comentarios á Apocalipse, un extraordinario códice miniado mozárabe realizado polo beato de Liébana. Con todo, parece que a única herdanza que diso recolleron os primeiros impresores case todos eles alemáns manifestouse nunha experimentada industria de naipes, tradición que se conservou intacta até os nosos días. Posteriormente, durante o imperio ultramarino gobernado polos Austrias, destacou a labor  dos calígrafos como Juan de Yciar cuxa obra extenderase polas antigas colonias.

O século XVIII supuxo un cambio radical para a maioría das chamadas artes industriais. Durante esta centuria creáronse as fábricas nacionais de tapices, porcelanas, vidro e impulsouse decididamente a industria do libro. Para emular as investigacións que levaban a cabo en Europa impresores da importancia de John Baskerville, Giambattista Bodoni e Pierre Didot, Carlos III chamou á corte madrileña aos mellores especialistas peninsulares: os tipógrafos Josep Eudald Marià Pradell e Jerónimo Antonio Gil, creador dun tipo de letra característico chamado gilismo na súa honra; e o impresor real Joaquín Ibarra, inventor de procedementos de estampación e considerado na súa época un momento histórico decisivo na evolución das artes gráficas un dos mellores profesionais do mundo.

O século XIX significou un importante retroceso para a industria española, incorporada lentamente ao proceso de modernización que comezou a finais do século anterior en Inglaterra na revolución industrial. A litografía permitiu a aparición de numerosas publicacións periódicas, e entre os mellores grafistas destacaron aqueles que practicaron a caricatura, un xénero estreitamente vinculado á caótica situación política decimonónica. Cara a finais deste século estendeuse por toda Europa un movemento artístico de carácter renovador, que pretende asumir novos principios estéticos asociados á modernidade. Este movemento, chamado Art Nouveau en Francia, Jugendstil en Alemaña, e asociado á Sezession vienesa, introduciuse con vigor en Cataluña co nome de modernismo, auspiciado pola crecente burguesía nacionalista. Así, ao amparo dunha puxante industria situada á altura dos mellores rivais, introduciuse a nova técnica publicitaria do cartel, en cuxo ámbito se destacaron algunhas figuras decisivas para a evolución do deseño gráfico: o pintor Ramón Casas, que conseguiu fundir a influencia vangardista francesa coa inspiración tradicional española; o ilustrador Alexandre de Riquer, máximo representante do estilo modernista catalán; e Josep Triadó, cartelista e debuxante de carácter geometrizante, máis influído que os seus compatriotas polas correntes centroeuropeas.

As primeiras décadas do século XX profundaron a distancia entre España e os países industrializados, provocando un enorme distanciamento do grafismo con respecto aos movementos artísticos de vangarda. Tan só cabe destacar a adhesión da burguesía acomodada ao Art Déco, un estilo inerme en cuxas filas se destacaron personalidades dispersas como os noucentistas cataláns Francesc Galí e Josep Obiols, o ilustrador valenciano José Segrelles, o madrileño Rafael de Penagos ou o galego Federico Ribas, que chegou a ser o director artístico da perfumaría Gal. O advenimiento da II República produciu unha concentración da intelectualidade española, involucrada na sua maior parte na modernización do país. Así, o estalido da Guerra Civil supuxo un inesperado e unánime rexurdimento do grafismo propagandístico, encabezado polo valenciano Josep Renau coas súas características fotomontaxes de influencia expresionista e seguido por outros cartelistas excepcionais como Antoni Cravei, Arturo e Vicente Ballester ou José Morell.

Os primeiros anos do franquismo cunha economía autárquica próxima á miseria e os mellores deseñadores no exilio supoñen de novo un momento de penuria creativa, crebada só pola figura marxinal de Ricard Giralt−Miracle, que á fronte do seu taller artesanal desenvolveu unha liña particular de investigación gráfica. Co aperturismo iniciado cara a 1955. A pesar da dictadura fascista, comezou un período de crecemento económico que permitiu a creación, a finais dos anos 1950 e principios de 1960, de dúas asociacións que se converteron na espiña dorsal do deseño español: o SEDI Sociedade de Estudos de Deseño Industrial en Madrid, herdeira do Grupo 13  e a Agrupación de Deseño Gráfico do Fomento das Artes Decorativas en Barcelona. Pouco tempo despois, en 1963, Alianza Editorial lanza unha colección de peto deseñada polo mozo Daniel Gil, formado na escola de Ulm e figura insólita tanto polo seu enxeño como pola súa precisión técnica. As súas cubertas imaxinativas e suxestivas, que oscilan entre a obviedad e o hermetismo, convertéronse nunha paradigma da comunicación visual, e xunto cos traballos do catalán Enric Satué situaron ao deseño editorial español entre os máis destacados do panorama internacional.

Coa recuperación da democracia e o final da crise económica de 1973 iníciase en España un novo período de consolidación no campo do deseño, referendado pola entrada nas institucións europeas e polo apoio institucional. Cara a finais dos anos setenta comezan a aparecer as primeiras mostras de imaxes corporativas, que se xeneralizaron durante a década de 1980 da man de Ives Zimmermann, José María Cruz Xato, Manuel Estrada, Josep Maria Trias e Alberto Corazón, antigo editor independente dotado dunha forte personalidade que se converteu no símbolo gráfico da etapa política socialista. Nos últimos anos apareceron unha serie de deseñadores de carácter independente, ligados ao mundo da pintura ou a ilustración. Entre eles destaca a figura do valenciano Javier Mariscal, creador da mascota para os Xogos olímpicos de Barcelona 1992 e recentemente da banda deseñada do film Chico e Rita, así como a do catalán Peret (Pere Torrent) e a do madrileño Óscar Mariné, ligados a unha reivindicación vitalista cuxa influencia perdese nas correntes posmodernas italianas.
En canto ao deseño en Galica podemos destacar a  faceta do editor de Seoane que foi expresada tanto pola inxente labor de ilustrador de centenares de libros das distintas empresas editoriais coas que colaborou ou que el mesmo impulsou e dirixiu, coma nos seus propios albumes de gravados ou debuxos e nas ilustracións dos libros de poesía, prosa ou teatro dos que é autor. Luís Seoane consideraba que ilustrar ou compaxinar un libro era unha oportunidade de atopar unha nova expresión porque coma pintor sentía a necesidade de idear fermosos libros.